Uprawa roślin z rodziny kapustowatych jest w Polsce dość rozpowszechniona. Zdrowe warzywa, pełne wartości odżywczych od wieków towarzyszą tradycji i kulturze naszego kraju. Wśród nich znajdziemy brokuł zwyczajny. Czy łatwo o jego uprawę w swoim ogrodzie? Jak uprawiać brokuły, by cieszyć się z obfitych zbiorów?
Odmianą kapusty warzywnej jest brokuł. Pochodzi prawdopodobnie z Cypru, uprawiany był już w starożytności. Do Polski przybył wraz z królową Boną.
Brokuły to warzywa niezwykle cenne dla zdrowia. Zawierają sulforafan, substancję o działaniu przeciwnowotworowym, która pozytywnie działa również na wzrok. Zawiera witaminy A, C, B1, B2, PP, a także wapń, potas, magnez, fosfor i żelazo. Jest lekkostrawne, 100 g zawiera tylko 36 kalorii.
Spożywanie brokułu polecane jest osobom, które pragną pozbyć się nagromadzonej w organizmie tkanki tłuszczowej. Pamiętać o nim powinni również ci, którzy zmagają się z chorobami serca, niedoborem wapnia, wysokim cholesterolem, anemią czy artretyzmem. Brokuł działa pozytywnie także na pamięć. Zalety brokułu są nieocenione, warto aby zagościł on w naszym codziennym jadłospisie na stałe. Dowiedz się więcej na temat właściwości odżywczych brokuła.
Dowiedz się, jak w sposób ekologiczny uprawiać
W jakich warunkach uprawiać brokuły?
Brokuł zwyczajny jest o warzywo jednoroczne. W tym samym roku pojawiają się zarówno części generatywne, jak i wegetatywne. Częścią jadalna jest kwiatostan, który potocznie nazywany jest różą.
Stanowisko
Z całą pewnością uprawa brokułów wymaga trochę więcej pracy niż marchew czy pietruszka. To zielone warzywo potrzebuje stanowiska ciepłego, słonecznego, osłoniętego od wiatrów. Lubi podłoże żyzne, przewiewne, o dużej zawartości próchnicy, pH gleby powinno oscylować w granicy 6,5-7. Jeżeli posiadamy podłoże kwaśne, konieczne jest wapnowanie, gdyż w niskim pH brokuł bardzo szybko zostanie zaatakowany przez kiłę kapusty.
Podlewanie brokuła
Brokuł jest wrażliwy na suszę. Długi brak opadów szybko prowadzi do więdnięcia rośliny, dlatego ważne jest regularne podlewanie naszej plantacji. Uważajmy także na zalewanie pola. Brokuł należy do warzyw, które szybko zapadają na choroby grzybowe, a tym jak wiadomo, sprzyja wysoka wilgotność. Jest też wrażliwy na mróz, dlatego polecana jest uprawa brokułów z rozsady.
Ziemia pod rozsadę powinna być dokładnie oczyszczona z resztek pożniwnych, przekopana oraz wyrównana. Zachowanie odpowiednich warunków od początku uprawy zmniejsza ryzyko wielu chorób.
By uprawa brokułów zakończyła się powodzeniem konieczne jest nawożenie, oczywiście podczas uprawy ekologicznej mówimy o nawożeniu organicznym.
Brokuł posiada wysokie wymagania pokarmowe, ponieważ wytwarza dużą masę wegetatywną. Zalecana jest uprawa brokułów w pierwszym roku po zastosowaniu obornika na jesień (na glebach bardzo żyznych w 2-3 roku po oborniku). Dawka to mniej więcej 30-40 t/ha. Istnieje możliwość zastosowania również kompostu na wiosnę w dawce 10-15 t/ha. Takie wzmocnienie pola bardzo pozytywnie wpływa na całą uprawę.
Najczęstsze choroby i szkodniki oraz ekologiczne metody ich zwalczania
Przeczytaj artykuł: Jakie choroby i szkodniki najczęściej atakują brokuł zwyczajny i jak zwalczyć je naturalnymi sposobami
Czas i sposób siewu brokułu w zależności od odmiany
Nie da się określić dokładnego terminu siewu brokułu, wszystko zależy od odmiany i sposobu uprawy. Wyróżnia się odmiany wczesne, średnio późne i późne. Brokuł najlepiej siać jest z rozsady. Wczesne odmiany na zbiór letni sieje się już w lutym, późne na zbiór jesienny – w maju/ czerwcu.
Rozsady najlepiej przygotować w skrzynkach lub wielodoniczkach (ich optymalna średnica 2,5-3 cm). Podłoże powinno być żyzne, przewiewne i umiarkowanie wilgotne (najlepszy byłby substrat torfowy). Nasiona umieszczamy po 2-3 w dołkach. Roślina zaczyna kiełkować po 5-10 dniach. Pamiętajmy o tym, aby temperatura w pomieszczeniu, w którym będziemy je przechowywać, oscylowała wokół 12-14°C. Po ok. 3 tygodniach brokuł można przepikować do większych doniczek (ten zabieg nie jest konieczny, jeżeli początkowe pojemniki byłby wystarczająco duże).
Przed wysadzeniem do gruntu rozsadę dobrze jest hartować. Takie przyzwyczajanie brokułu do nowych warunków zmniejsza szok termiczny.
Rozsadę na zbiór wczesny wysiewa się do gruntu w kwietniu, natomiast na zbiór jesienny w lipcu (graniczna optymalna temperatura wysadzania brokułu to 18-26°C). Rośliny w polu umieszczamy głębiej niż rosły w doniczkach (najlepiej po najmłodsze liście). Zalecane rozstawy to:
- 62,5 cm x 40-50 cm,
- 67,5 cm x 40-50 cm,
- 75 cm x 35-40 cm.
Wysadzone rośliny należy dokładnie podlać, robimy to regularnie przez cały okres uprawy. To samo dotyczy odchwaszczania oraz spulchniania międzywęźli. Jeżeli nie będziemy dbać o naszą plantację, bardzo szybko pojawią się na niej chwasty, które są nośnikami szkodników i chorób. I to bez zależności od odmiany.
Wysiew nasion można również dokonać wprost do gruntu. Robi się to na przełomie czerwca i lipca. Rośliny są wówczas bardziej odporne na suszę, jednak bardzo często plon jest mniejszy.
W jakim sąsiedztwie uprawiać brokuły?
Nie zaleca się, aby uprawa brokułów odbywała się w miejscu, gdzie wcześniej rosły inne rośliny z rodziny kapustowatych, gdyż powoduje to nagromadzanie się chorób i szkodników. Przerwa w uprawie na tym miejscu powinna wynosić 4 lata.
Najlepszym przedplonem dla brokułu są: pomidory, ogórki i por. Glebę w dobrej kondycji pozostawiają także gryka, owies oraz zioła np. mięta.
W ekologicznej produkcji duże znaczenie odgrywa uprawa współrzędna. Wzajemne pozytywne oddziaływanie roślin na siebie znacząco zwiększa plon.
Uprawa brokułów najlepsza jest w towarzystwie grochu zwyczajnego, fasoli zwyczajnej, buraków, selera korzeniowego, selera liściowego, rzodkiewek, pomidorów. Uprawie sprzyjają także: bazylia, tymianek i kolendra.
Uprawiać brokuły należy z dala od cebuli zwyczajnej, kalafiora, kapusty głowiastej, czosnku, szczypiorku.
Uprawa brokułów – pielęgnacja
Uprawa brokułów jest dość wymagająca. Roślina ta podczas całej uprawy potrzebuje wielu zabiegów, które pomogą jej w prawidłowym wzroście. Należy przez cały okres wegetacji dbać o odchwaszczanie, regularne podlewanie oraz przerzedzenie, jeżeli obserwujemy zbyt gęstą ilość roślin. Dobrą metodą jest ściółkowanie uprawy korą lub liśćmi. Dzięki temu utrzymujemy idealną wilgotność podłoża oraz unikamy zarastania pola przez chwasty. Brokuł jest dość wrażliwy na spadki temperatur, dlatego jeśli uprawiamy odmiany późne, możemy je okryć słomą lub agrowłókniną.
Jeśli chcemy uprawiać brokuły w ekologiczny sposób, pamiętajmy, że są one dość silnie narażone na działanie szkodników w momencie wysadzenia okazów do gruntu. Można od samego początku przykryć rośliny delikatną, gęstą siatką lub firanką, aby uniknąć ich ataku.
Czas i sposób zbioru
Czas zbioru brokułu zależy od odmiany. Pierwsze zbiory mogą odbywać się już w lipcu, te najpóźniejsze nawet w październiku.
Czas zbioru przypada mniej więcej od 6 do 8 tygodni po wysadzeniu w pole okazów. Najczęściej w uprawie amatorskiej brokułu zbiór jest stopniowy. Przypada wtedy, gdy małe pąki kwiatów są ściśle zamknięte. Jeśli pęcznieją, a płatki żółkną, wtedy najlepiej odciąć róże od łodygi, bez względu na jej wielkość. Po odcięciu róża sama rozwinie boczne pędy w kątach liści. Róże z własnej ekologicznej uprawy są o wiele mniejsze niż te sklepowe.
Sam zbiór wykonuje się ręcznie. Polega on na odcięciu róży tuż przy końcu łodygi, pozostawiając krótki głąb. Warzywo odcina się ostrym nożem, tak aby sprawnie przebić się przez łodygę, a nie miażdżyć ją. Jeżeli posiadamy wielohektarowe uprawy brokułów, do zbioru można wykorzystać kombajn. I w takim wypadku jednak potrzebna jest praca rąk ludzkich (chodzi tu głównie o przenoszenie róży na przyczepy, maszyna ucina róże i wyrzuca je na ziemię).
Odmiany brokułu
- ’Batory’ – odmiana średnio późna, tworzy wysokiej jakości róże, zbite i kształtne. Posiada dużą tolerancję na jamistość głąba. Nadaje się zarówno na na rynek świeży, jak do przemysłu. Jest odporny na stresowe warunki.
- ’Ironman’ – odmiana ta posiada silny system korzeniowy. Jest odporna na choroby bateryjne i grzybowe. Nadaje się zarówno na świeży rynek, jak i do przemysłu.
- ’Lord’ – odmiana wczesna, roślina jest wysoka, różyczki są kształtne i wyrównane. Idealnie nadaje się do mrożenia. Posiada dużą odporność na mączniaka rzekomego oraz na mokrą zgniliznę bakteryjną.
- ’Monaco’ – bardzo popularna odmiana, późna. Posiada zbitą, ciężką różę. Polecana na świeży rynek oraz do mrożenia.
Uwaga! Mimo że brokuł jest bardzo zdrowy, w nadmiarze nie mogą spożywać go osoby z niedoczynnością tarczycy. Warzywo posiada substancje wolotwórcze, które mogą być przyczyną obrzęków tego gruczołu.
Uprawa brokuła – literatura
- Tabela składu o wartości odżywczej żywności, H. Kunachowicz, B. Przygoda, I. Nadolna, K. Iwanow, PZWL, Warszawa 2017,
- „Fitopatologia”, J. Kochman, PWPiL, Warszawa 1967,
- „1001 porad jak zostać dobrym ogrodnikiem”, P. Greenwood, Warszawa 2008,
- „Ekologiczny ogród”, J. Woźniak, Buchmann 2013,
- „Brokuł – król warzyw”, A. Miśkowiec, „Panacea”, nr 3, 2013,
- „Brokuł od wiosny do jesieni”, A. Grabowska, E. Kunicki, Plantpress, Kraków 2013,
- „Choroby i szkodniki warzyw kapustnych”, M. Grabowski, K. Wiech, Plantpress, Kraków 2009,
- „Brokuł – nowy surowiec do zamrażalnictwa”, G. Rutkowski, „Chłodnictwo”, nr 12, 1996
- „Niektóre składniki warzyw i owoców o wysokiej wartości biologicznej”, J. Lipecki, A. Libik, Katedra Sadownictwa UR w Lublinie, Katedra Warzywnictwa z Ekonomią Ogrodnictwa AR w Krakowie,
- „Brokuł – nowe odmiany”, I. Babik, „Owoce, Warzywa, Kwiaty”, nr 10, 2004,
- „Instrukcja uprawy brokułu na nasiona metodami ekologicznymi”, K. Górnik, R. Janas, M. Grzesik, Instytut Ogrodnictwa, Skierniewice 2014,
- „High temperaturę arrest of inflorescence development in broccoli (brassica oleracea var. italica)”, T. Bjorkamn, K.J. Pearson, „Journal of Experimental Botany”, nr 49, 1998.
Polecamy również serię książek Tradycyjny Ogród Ekologiczny
