Późnym latem na łąkach i polach obficie pojawiają się kobierce drobnych, żółtych i miodnych kwiatów. To nawłoć, która ma bardzo szerokie zastosowanie w medycynie i ziołolecznictwie.
Nie do końca jest prawdą, że „mimozami jesień się zaczyna, złotawa, krucha i miła…”, jak pisał Julian Tuwim w wierszu „Wspomnienie”, rozsławionym interpretacją Czesława Niemena. Można wybaczyć poecie tę drobna nieścisłość, gdyż mimoza to roślina tropikalna i naturalnie nie występuję w naszym klimacie. Poeta miał raczej na myśli nawłoć, która nazywana bywa polską mimozą (choć nawłoć i mimoza to dwa różne gatunki roślin).
Przeczytaj także: Rukiew wodna – (nie)zwyczajna roślina z bagien
Zwyczajowe nazwy nawłoci pospolitej to polska mimoza, złota dziewica, złota rózga, złotnik.
Nawłoć pospolita. Co to za roślina?
Popularna u nas nawłoć jest rośliną wieloletnią, która przez swą inwazyjność z reguły przez ogrodników traktowana jest jak chwast. Wybierając stanowisko dla kępy należy pamiętać, że roślina jest szalenie ekspansywna. Stanowi konkurencję dla większości roślin ozdobnych i przegrywa prawie wyłącznie z trawami ozdobnymi, zwłaszcza kiedy jeszcze jest niewielka.
Nadaje się do sadzenia na rabaty, jednak w odpowiednim oddaleniu od innych kwiatów. Nawłoć nie jest wymagającą rośliną, można ją spotkać w niezbyt gęstych lasach liściastych, na poboczach i łąkach, które znajdują się na glebach niższej klasy, ubogich w składniki odżywcze oraz nad brzegami jezior. Może osiągać wysokość do 110 cm, ale z reguły rośnie do poziomu 30-60 cm.
Wyższe okazy to cecha nawłoci kanadyjskiej, którą łatwo odróżnić od naszej, bo jej kwiaty tworzą wiechy, które kwitną od lipca do końca jesieni. Nawłoć kanadyjska ma przyjemny zapach i jest uprawiana tylko jako roślina ozdobna, gdyż nie ma właściwości leczniczych.
Rodzima nawłoć kwitnie na żółto od czerwca do września, a koszyczki kwiatowe mogą mieć do 20 pojedynczych kwiatów. Roślina bywa uprawiana jako kwiat ozdobny, ale ze względu na właściwości lecznicze, jest zaliczana do ziół. W okresie kwitnienia można zbierać pędy wraz z koszyczkami i po ususzeniu dodawać do bukietów z suchych kwiatów.
Nawłoć można również uprawiać w pojemnikach lub donicach na balkonie. Do rozwoju wystarczy jej ziemia do kwiatów o standardowym składzie. Można zmieszać ją pół na pół z rozdrobnioną korą, aby lepiej trzymała wilgoć.
Ze względu na zawartość flawonoidów, nawłoć zwyczajna była wykorzystywana do barwienia tkanin (zwłaszcza wełny i bawełny), które nabierały żółtego odcienia.
Właściwości lecznicze nawłoci
W renesansie nawłoć, ze względu na swe właściwości przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwbólowe, była stosowana jako środek przyspieszający gojenie się ran, stąd popularność tego zioła pośród ówczesnych żołnierzy. Nasiona mają właściwości odżywcze i były dawniej wykorzystywane na przednówku (podobnie jak czosnek niedźwiedzi).
Dodawano też nawłoć do fermentujących na wino czerwonych winogron, aby wzbogacić jego aromat. Roślinę rzadko stosuje się w kuchni, ale młode liście są jadalne, podobnie jak łodygi. Nawłoci nie powinny stosować osoby uczulone na laktozę.
Przeczytaj także: Jak poprawnie parzyć zioła?
Nawłoć spożywana regularnie wzmacnia serce i układ krwionośny (uszczelnia naczynia krwionośne, zapobiega pojawianiu się zakrzepów i nieznacznie zmniejsza ciśnienie krwi). Ma też kojący wpływ na układ nerwowy. Ziele nawłoci ma działanie bakteriobójcze, wobec czego przepłukuje się nim gardło i jamę ustną w czasie pojawienia się stanów zapalnych czy pleśniawek.
Miód nawłociowy
Nawłoć w okresie kwitnienia jest zapylana nie tylko przez pszczoły, ale też trzmiele i motyle. Dzięki aktywności pszczół, powstaje ceniony miód nawłociowy, który ma bardzo dużą zawartość związków zmniejszających stany zapalne. Jest bogatym źródłem rutyny i kwarcyny, czyli można go wykorzystać w czasie jesiennych i zimowych przeziębień. Dodatkowa zawartość mikroelementów i witamin tylko zwiększa jego atrakcyjność i rozszerza działanie.
Pozyskanie miodu nawłociowego jest bardzo trudne – niestety, nektar z nawłoci najczęściej wchodzi w skład wielokwiatowych mieszanek, ponieważ nawłoć kwitnie w tym samym czasie, co wiele innych roślin. Niekiedy jednak udaje się jesienią uzyskać miód z nawłoci. Ma jasną barwę i zaskakująco kwaskowaty posmak.
Przepis na napar z suszonych kwiatów nawłoci
Bardzo cenny dla zdrowia jest też napar z suszonych kwiatów nawłoci. Pomaga zwalczyć infekcje dróg moczowych. Najlepiej smakuje, gdy się go przygotuje z 1-1,5 łyżeczki. Zioła zalewamy gorącą, ale nie gotowaną wodą i zaparzamy przez 15 min.
Uwaga! Napar z nawłoci działa moczopędnie, co może prowadzić do odwodnienia organizmu. Z tego powodu trzeba pić więcej wody niż normalnie.
Przeczytaj także: Jak zbierać zioła? 4 rzeczy, o których trzeba pamiętać
Przepis na olej nawłociowy
Nawłoć zachowuje wszelkie właściwości lecznicze tylko w 1. roku wegetacji. Z takiego ziela można samemu przygotować olej, do którego potrzeba wysuszonej nawłoci lub jej kwiatów oraz oliwy lub oleju rzepakowego. Do słoika kładziemy nawłoć lub kwiaty, zlewamy olejem/ oliwą i odstawiamy na 4-6 tyg. w jasnym, ale nie słonecznym miejscu. Następnie przecedzamy i wlewamy do butelek.
Olej nawłociowy jest pomocny w nadciśnieniu, zwężeniu naczyń krwionośnych, łagodzi katar sienny, alergie, problemy z zatokami.
